Doorgrondkaart Vlaanderen
Vlaanderen krijgt steeds vaker te maken met droogte, overstromingen en hittestress. Die klimaatuitdagingen hangen nauw samen met hoe het landschap en de ondergrond water vasthouden, afvoeren of bufferen. Het is ook algemeen bekend dat Vlaanderen in grote mate verhard is en onthardingsmaatregelen aangewezen zijn om meer hemelwater in de bodem en ondergrond te laten dringen. De wijze waarop water doordringt in het bodem- en ondergrondsysteem is echter niet overal in Vlaanderen dezelfde omdat de samenstelling van bodem en ondergrond variëren. Ook het reliëf is belangrijk.
'De Doorgrondkaart' biedt een discussie-ondersteunend instrument, voor (lokale) beleidsmakers, gebiedswerkers, ontwerpers en ruimtelijk planners zonder ondergrondexpertise. Ze biedt het perspectief om meer bodemkundige en geologische expertise te integreren in de ontwerpfase.
De Doorgrondkaart
De drie fundamentele fysische componenten om af te leiden hoe makkelijk een regendruppel doordringt in de bodem en ondergrond zijn 1/ de eigenschappen van de bovenste bodemlaag, 2/ de geologische opbouw onder deze bodem en 3/ het reliëf.
De Doorgrondkaart integreert de kennis over deze drie componenten en vertaalt ze naar ruimtelijke inzichten op Vlaamse schaal. Ze maakt tegelijk duidelijk hoe die inzichten regionaal verschillen, bijvoorbeeld tussen de ecoregio’s. Er kan worden nagegaan hoe gronden optimaal kunnen worden ingezet om een druppel water optimaal te gebruiken als buffer tegen klimaateffecten. Vanwege de regionale verschillen inzake doorlaatbaarheid van hemelwater, verschillen ook de leidende principes en strategieën voor het nemen van gebiedsgerichte maatregelen inzake klimaatadaptatie per regio.
De meerwaarde van de Doorgrondkaart ligt in haar focus op de ondergrond als sturend element in ruimtelijke inrichting bij het omgaan met droogte, wateroverlast en hittestress.
De Doorgrondkaart is opgebouwd vanuit deelscorekaarten voor
- het hoogteverschil t.o.v. de omgeving
- de infiltratiesnelheid van de bodem
- dikte van de freatisch watervoerende laag
Ecoregio's en ecoregio-fiches
Gedetailleerde fiches voor elk van de 12 ecoregio’s in Vlaanderen, regio’s met soortgelijke landschappelijke en ondergrondse omgevingsfactoren, zoomen in op de Doorgrondkaart en het fysisch systeem binnen een specifieke regio. Geologische doorsnedes tonen de verbondenheid van deze regio’s en het ondergronds watersysteem. Daarnaast kan je nagaan hoe je jouw grond optimaal kan inzetten om een druppel water optimaal te gebruiken als buffer tegen klimaateffecten.
Beperkingen in het gebruik
De Doorgrondkaart en de bijhorende deelkaarten, verder 'De Doorgrondkaart', is een sensibiliserend instrument. Het is een modelresultaat, gebaseerd op open data van de Vlaamse overheid. Onder schaal 1/2500 wordt de kaart niet meer getoond in de DOV-Verkenner omdat ze niet geschikt is voor gebruik op dat niveau. De Doorgrondkaart is niet bedoeld voor projecten op lokale schaal uit te werken. De Doorgrondkaart is geen instrument voor perceelsgebonden maatregelen en heeft niet de bedoeling om kant-en-klare maatregelen op specifieke locaties voor te stellen. Wel helpt ze je te begrijpen waar hoe het fysisch systeem functioneert. Ze biedt een helder referentiekader dat per ecoregio aangeeft waar bepaalde maatregeltypes al dan niet zinvol kunnen zijn. Daarmee ondersteunt ze de eerste stappen in het denkproces.
Perceelonderzoek en expertise zijn noodzakelijk om de samenstelling van de ondergrond op een specifiek perceel exact te kennen. Dergelijk bodemkundig/geologisch onderzoek blijft noodzakelijk om de juiste conclusies te kunnen trekken en de meest optimale, gerichte beslissingen/maatregelen te kunnen treffen.
Referentie
De Doorgrondkaart en de bijhorende rapportage en de ecoregio-fiches met verdiepende informatie, gepubliceerd november 2025, zijn de eindresultaten van de onderzoek 'Klimaat, en wat met de grond onder onze voeten', een opdracht van het Departement Omgeving uitgevoerd door VITO en Studiebureau Omgeving, i.s.m. prof. Marijke Huysmans (KUL-VUB).
Joris, I., Augusteyns, S., Dams, J., De Nil, K., Huysmans, M., Lambert, T., Maertens M., Van Haren, T., Van Esch, L., Verhaegen, J., Wouters, H., 2025. Klimaat, en wat met de grond onder onze voeten? Rapport in opdracht van de Vlaamse overheid, Departement Omgeving. 75p